«Αυτά τα τραγούδια δεν ήταν από την πατρίδα. Ηταν για την πατρίδα» γράφει το έντυπο πρόγραμμα του έργου «ΙΩΝΙΚΟ», που έκλεισε τις θερινές εκδηλώσεις του Δήμου Ηρακλείου την 1η Οκτωβρίου.
Η ηρακλειώτικη καλλιτεχνική ομάδα «Χρόες» τραγούδησε για την ερωτική σχέση με την πατρίδα.
Στο Ηράκλειο, μια πόλη στην οποία πριν από σχεδόν έναν αιώνα κατέφυγαν οι ξεριζωμένοι από την απέναντι μεριά του Αιγαίου. Που έζησαν και πρόκοψαν σε προσφυγικές γειτονιές της, όπως οι Πατέλες, ο Μασταμπάς, τα Νέα Αλάτσατα και η Νέα Αλικαρνασσός.
Στο Ηράκλειο που πριν από λίγες μέρες έδιωξε κακήν κακώς τους πρόσφυγες που έφτασαν ικέτες στην πόρτα του, μην τυχόν και πληγεί ο τουρισμός του νησιού.
Η παράσταση περιελάμβανε «τραγούδια του έρωτα σε καιρούς προσφυγιάς». Οι «Χρόες» αναζήτησαν και διασκεύασαν παραδοσιακά μοτίβα που έφεραν μαζί τους οι πρόσφυγες από τον Τσεσμέ και τα Αλάτσατα και ανέδειξαν τη σύνδεση των ερωτικών στίχων με την αγάπη για τη χαμένη πατρίδα.
«Εζησα σε ένα περιβάλλον με ψιθυριστά τραγούδια, με ένα επίμονο μουρμουρητό που ακουγόταν σε όλες τις δουλειές», λέει ο Δημήτρης Σφακιανάκης, εμπνευστής της ομάδας «Χρόες», μουσικός, στιχουργός και αρχαιολόγος, μεγαλωμένος δίπλα στην Παναγίτσα του Μασταμπά Ηρακλείου, κέντρο και σημείο αναφοράς για μια ολόκληρη γενιά προσφύγων που έφτασαν στην πόλη.
«Κάποτε θέλησα να καταλάβω τι μουρμούριζαν. Ηταν όλα ερωτικά τραγούδια. Ομως το ερωτικό πάθος, το ποθούμενο εκείνου του έρωτα, ήταν αξεδιάλυτα δεμένο με τον καημό ενός βαθιά κρυμμένου νόστου. Η εξιδανικευμένη πατρίδα, εκείνο το μόνο που μπόρεσαν να πάρουν μαζί τους όταν τους έδιωξαν, παρέμεινε το μόνο που θεωρούν δικό τους όσοι το κληρονόμησαν» αναφέρει ο ίδιος.
Στη σκηνή της Βασιλικής του Αγίου Μάρκου, δεξιά και αριστερά του πιάνου οι δυο τους, ο έρωτας και ο νόστος δεμένοι αρμονικά, απέκτησαν ήχο από τη διφωνία της Ιωάννας Μοσχόβη και της Μαρίας Κουσουλάκου.
«Εγώ ’λεγα να σ’ αγαπώ, Γιωργίτσα μου, κανείς να μην το ξέρει, τώρα το μάθαν οι δικοί, Γιωργίτσα μου, το μάθανε κι οι ξένοι» οι στίχοι στο ένα μικρόφωνο, ενώ στο άλλο η «Γιωργίτσα» γινόταν «πατρίδα μου».
Ομοίως στο «Ολμάζ» (στα τουρκικά «δεν γίνεται»): «Από τα γλυκά σου μάτια τρέχει αθάνατο νερό, και σου γύρεψα λιγάκι και δεν μου ‘δωσες να πιω. Ολμάζ, πιπίνι μου, ολμάζ, να με πεθάνεις πολεμάς».
Και από δίπλα: «Από τα στεγνά σου βράχια τρέχει αθάνατο νερό και τους γύρεψα λιγάκι και δεν μ’ άφησαν να πιω. Ολμάζ, πατρίδα πια! Ολμάζ, είσαι χαμένη πια για μας!».
Σε κάθε τραγούδι παρούσα η σύνδεση του τόπου που άφησαν με τον τόπο που τους δέχτηκε. Φεύγοντας οι ξεριζωμένοι από τα Αλάτσατα αντίκριζαν με πόνο τον Καρανταή (Karadayi), το βουνό που δεσπόζει πάνω από την πόλη. Φτάνοντας στο Ηράκλειο τους υποδεχόταν ήδη από τη θάλασσα ο Γιούχτας, το βουνό με την ανθρωπόμορφη κορυφογραμμή, που παραπέμπει στον Δία ή και στον… διάδοχο «Αφέντη Χριστό».
Οι στίχοι της Φλωρεντίας Καφούση, γεννημένης στα Αλάτσατα Ερυθραίας, που μετά την καταστροφή του ’22 εγκαταστάθηκε στον Μασταμπά Ηρακλείου, «συνδέουν» τα δυο βουνά: «Καρανταή μου, σώπασε και μην αναστενάζεις και συ καημένη μου καρδιά τον Γιούχτα να κοιτάζεις. Εχει κι η Κρήτη ένα βουνό, Καρανταή το λένε. Κι εκεί, στ’ Αφέντη την κορφή τον καημό μας λέμε!»
Το αδιάκοπο χειροκρότημα στην κατάμεστη αίθουσα έδειξε πως το Ηράκλειο αναγνωρίζει και αποδέχεται την προσφυγική του ταυτότητα. Πώς θα μπορούσε να κάνει αλλιώς άλλωστε.
«Ολα μάς τα πήραν, όλα τα χάσαμε, αλλά αυτό το μέσα μας δεν μπόρεσαν ποτέ να το καταστρέψουν», λέγανε οι παλιοί. Στη συναυλία πήγε το κοινό του Ηρακλείου που παρίσταται για να δει και όχι για να το δουν.
Οι εκπρόσωποι των Αρχών δεν ήταν εκεί. Ούτε καν οι αρμόδιοι του «πολιτισμού». Λίγες μέρες πριν, με πιέσεις της Περιφέρειας Κρήτης, η Αστυνομία έδιωξε 180 Κούρδους, με γυναίκες και παιδιά, παρ’ όλο που οι περισσότεροι ζήτησαν άσυλο.
Με χειροπέδες
Τους μετέφεραν με χειροπέδες σε πλοία για την Κω και από εκεί μάλλον για την απέναντι ακτή.
«Οταν θα είσαι έτοιμος να φύγεις, ρίξε και μια ματιά στο πρόσωπο που σ’ είδε μια για πάντα την πρώτη του φορά. Και άσε με ν’ αγγίξω το βλέμμα σου αυτό, είναι το μόνο που έχω να πάρω στον χαμό…» λένε οι στίχοι της Φιλίας Ρίζα, που γεννήθηκε στα Αλάτσατα τη χρονιά της Καταστροφής και εγκαταστάθηκε και εκείνη στον Μασταμπά.
«Αποφασίζουμε την απέλαση του αλλοδαπού πολίτη επειδή εισήλθε λάθρα στη χώρα σε άγνωστο χρόνο. Αποφασίζουμε τη συνέχιση της κράτησης του απελαυνόμενου επειδή εκ των εν γένει περιστάσεων κρίνεται ύποπτος φυγής» λέει το χαρτί που έδωσαν (αμετάφραστο) στους πρόσφυγες. Ισως στον τόπο που θα καταλήξουν, κάποιοι κάποτε να διασκευάζουν τα δικά τους τραγούδια για τον έρωτα και την προσφυγιά…
Οι «Χρόες»
Από τις λίγες καλλιτεχνικές ομάδες στο Ηράκλειο που από το 2004 παρουσιάζουν πρωτότυπη μουσική, σε συνθέσεις κυρίως του Δημήτρη Σφακιανάκη. Έργα τους:
«Ο δρόμος για τη Σελένα: μουσικά σχόλια σε κείμενα της Έλλης Αλεξίου», «Πόλις Ένδον: σπουδή στις καβαφικές πόλεις», «Κατά Ευριπίδη πάθη», «Τη μάνητα θεά: δύο ομηρικές μπαλάντες», «Ηλέκτρα: σπουδή στο φως», «Αντηχήσεις: λόγια από χώμα», «Το Χρονικό μιας Πολιτείας: μια μουσική ανάγνωση», «Σήμα Πολυχρόνιον: αντίφωνο αρχαίου λόγου και μουσικής», «Επέστρεφε».
Στη μουσική παράσταση «ΙΩΝΙΚΟ» συμμετείχαν:
Λία Μπαμπαλετάκη – φλάουτο, Θάνος Νταϊλιάνης – Κιθάρα, Κώστας Παντερμαράκης, κοντραμπάσο, Μιχάλης ΠΣυριδάκης – βιολί, Γιάννης Χαρκούτσης, κρουστά, Δημήτρης Σφακιανάκης – πιάνο. Φωνές – Χορωδοί: Μαρία Κουσουλακου, Ιωάννα Μοσχόβη, Βασίλης Αλεξανδράκης, Δημήτρης Καλοψικάκης, Νίκος Καμπιτάκης, Παναγιώτης Κασαπίδης, Νίκη Κόπακα, Αγάπη Λαδιανού, Ειρήνη Μαραβέλια, Χρύσα Περβολαράκη, Ροδοθέα Πίττου, Ελένη Ρέντζου, Ελένη Φθενάκη.
INFO: http://www.chroes.gr/
